Nguyên nhân trực tiếp

Theo báo Nga Spunik tiếng Việt, nguyên nhân trực tiếp là sự căng thẳng giữa Chính phủ của Tổng thống Yanukovych và phe đối lập trong nhiều vấn đề xã hội của Ukraina. Tới tháng 11 năm 2013, việc Chính phủ đương nhiệm công bố ngừng tiến trình hội nhập của nước này với châu Âu để tham gia Liên minh Á-Âu do Nga đứng đầu đã trở thành lý do để phe đối lập phản đối[87].

Nguyên nhân sâu xa

Ukraina có vị trí chiến lược và là cái nôi của nền văn minh Nga. Ukraina là "đất nước anh em" của Nga và Nga luôn sẵn sàng cứu Kiev khỏi vỡ nợ. Nga coi việc Hoa Kỳ và phương Tây can thiệp vào Ukraina là điều không thể chấp nhận được vì Nga và Ukraina có mối quan hệ đặc biệt, mang tính lịch sử[88].

Cuộc đối đầu giữa các phe phái tại Ukraina còn là cuộc đối đầu Nga-Phương Tây. Hành động của phương Tây tại Ukraina là một phần trong những bước đi nhằm thay đổi trật tự hậu chiến tranh Lạnh do Liên Xô - Mỹ hình thành từ cuối những năm 1980. Trong những năm vừa qua, mối quan hệ giữa Nga và phương Tây đã dần trở nên gay gắt và xung khắc. Mối quan hệ của cả hai phía bây giờ được đánh dấu bằng một cảm giác bất bình, thất vọng và các kì vọng tan vỡ[89]. Việc chính quyền Obama năm 2009 thúc đẩy quan hệ với Nga và tạm hoãn kế hoạch triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa ở châu Âu bị lên án là xoa dịu Nga và hy sinh lợi ích quốc gia lẫn lợi ích của các đồng minh ở Đông Âu và khu vực Liên Xô cũ[90]. Quá khứ và tình hình hiện tại của Nga khiến người Mỹ dễ dàng kết luận rằng Nga và Hoa Kỳ chắc chắn sẽ có một mối quan hệ thù địch. Mỹ cũng không thừa nhận vai trò định hình trật tự thế giới của Nga trong khi hiều người Nga, với một lý do chính đáng, nghĩ rằng Hoa Kỳ về cơ bản đã không giữ lời hứa về các vấn đề chủ chốt trong dàn xếp với nước Nga hậu Xô-viết. Lý do cơ bản cho sự chống đối của Nga với Mỹ là do nhận thức phổ biến của Nga cho rằng Washington đã xâm phạm các lợi ích quốc gia và an ninh có từ lâu đời và hợp pháp của Nga, điều đã được thỏa thuận trong dàn xếp. Ba vấn đề nổi cộm trong dòng quan điểm này: hai thập kỷ mở rộng của NATO xâm lấn vào khối Hiệp ước Warsaw cũ và các khu vực hậu Xô-viết, và viễn cảnh mà Gruzia và Ukraine cũng có thể gia nhập; sự chấm dứt Hiệp ước Chống Tên lửa Đạn đạo (ABM) và việc chính quyền George W. Bush lên kế hoạch cho việc triển khai các hệ thống phòng thủ tên lửa ở Đông Âu; và những nỗ lực của Mỹ để sắp xếp các tuyến đường ống dẫn dầu từ lòng chảo lòng chảo biển Caspi để đi vòng qua Nga. Những động thái này của Mỹ nhấn mạnh và làm trầm trọng thêm tình trạng bất mãn sâu sắc ở Nga, xuất phát từ việc nước này đánh mất địa vị và tầm ảnh hưởng bị giảm sút.[91]

Theo tác giả John J. Mearsheimer, Mỹ và các đồng minh phương Tây phải chịu hầu hết trách nhiệm trong cuộc khủng hoảng này. Gốc rễ của vấn đề nằm ở sự mở rộng của NATO, nhân tố trung tâm của một chiến lược bao trùm hơn nhằm đưa Ukraine ra khỏi quỹ đạo kiểm soát của Nga và đưa quốc gia này gia nhập phương Tây. Trong khi đó, sự mở rộng của EU về hướng đông và việc phương Tây chống lưng cho phong trào biểu tình ở Ukraine – bắt đầu với cuộc Cách mạng Cam năm 2004 – cũng là những nhân tố then chốt. Kể từ giữa thập niên 1990, giới lãnh đạo Nga đã phản đối mạnh mẽ sự mở rộng của NATO, và trong những năm gần đây họ cũng nêu rõ quan điểm rằng Nga sẽ không đứng nhìn quốc gia láng giềng có tầm quan trọng chiến lược bị biến thành thành trì của phương Tây. Đối với Putin, cuộc lật đổ bất hợp pháp vị Tổng thống đắc cử một cách dân chủ và thân Nga của Ukraine – cái mà ông gọi một cách chính xác là cuộc "đảo chính" – là giọt nước làm tràn ly [92].